Change management en duurzame mobiliteit

Deze blog kwam tot stand na de eerste Mobility Academy van Mpact over het thema change management. Daarin stelde Mpact de diensten Carpool en MobiCalendar voor en gaf Freya De Muynck van Traject een inleiding over gedragsverandering. 

We kijken al enkele maanden uit naar het leven na (of beter gezegd mét) corona. Dat leven krijgt nu meer en meer vorm. Na maandenlang technisch werkloos zijn, telewerken of onder strikte voorwaarden werken op de werkvloer, kunnen we opnieuw fysiek naar de werkplek. Maar de situatie na de crisis is niet helemaal wat ze was. Verschillende werknemers zagen tijdens de crisis hun gebruikelijke woon-werkverkeer onderbroken of aangepast worden.

Nieuwe routine als hefboom voor verandering

De terugkeer na de Covid-19-crisis is dan ook het ideale moment om in te spelen op gedragsverandering. Maar gelukkig hoeft er niet altijd een pandemie bij te pas te komen: er zijn veel situaties waarbij werknemers hun mobiliteitsgedrag sowieso moeten herbekijken. Denk maar aan persoonlijke omstandigheden die wijzigen, zoals een verhuis of een nieuwe job, waardoor het ‘wonen’ of ‘werken’ plots op een andere plaats gebeurt. Ook nieuwe gezinssituaties, of bijvoorbeeld de start van het schooljaar, dagen mensen uit om hun mobiliteitsgedrag onder de loep te nemen.

Binnen het bedrijf kunnen er eveneens omstandigheden zijn, al dan niet zelfgekozen, waar je kan op inspelen. Zo kunnen er in de buurt wegen- of infrastructuurwerken zijn waardoor je minder gemakkelijk bereikbaar wordt met de auto. Of zijn er plannen om te verhuizen naar een nieuw gebouw of nieuwe site. Misschien vermindert het aantal parkeerplaatsen, waardoor parkeren dichtbij moeilijker wordt. Ook het herzien van de milieuvergunning kan een aanleiding zijn om je mobiliteitsbeleid onder de loep te nemen.

De momenten om met gedragsverandering aan de slag te gaan zijn dus legio. Maar wat houdt gedragsverandering juist in? Om op die vraag te antwoorden keren we even terug naar de basis: het gedrag zelf.

Waarom ons gedrag voor 95% uit gewoontes bestaat

Gedrag vindt plaats in je hersenen. In de huidige maatschappij krijgen die hersenen een overvloed aan informatie te verwerken: gemiddeld komt er meer dan 300 keer zo veel informatie binnen als wat we eigenlijk aankunnen. Om toch goed te functioneren, zullen je hersenen op zoek gaan naar de kortste weg om met een bepaalde situatie om te gaan. Ze maken daarbij gebruik van allerhande onbewuste processen. Ons gedrag bestaat dan ook voor 95% uit gewoontes, uit handelingen die op automatische piloot verlopen. Zo leer je als kind actief hoe je moet fietsen, maar eenmaal je die vaardigheid onder de knie hebt, moet je niet bij elk fietstochtje actief gaan nadenken hoe dat nu weer zat met trappen en je evenwicht bewaren.

Want slechts 5% van ons gedrag gebeurt echt op basis van rationeel nadenken. Dat is gigantisch weinig. En jawel, ook onze mobiliteitskeuzes zitten vooral omvat in die 95% die op basis van gewoontes beslist wordt. Net daarom is het belangrijk om actief in te zetten op gedragsverandering, want zonder die extra hulp zullen maar weinig mensen de sprong kunnen maken naar duurzame mobiliteit.

Je ervan bewust zijn dat je mensen in hun gedragsverandering moet ondersteunen, is natuurlijk pas de eerste stap. Daarna moet je er ook nog mee aan de slag in je organisatie, en dat is niet zo vanzelfsprekend.

Het menselijke gedrag is een opeenstapeling van enerzijds intrinsieke elementen, zoals vaardigheden (kan ik met de fiets rijden?), waarden en overtuigingen (kreeg je van je ouders mee dat je voor korte afstanden altijd de fiets neemt?), identiteit (voel ik mij goed bij het carpoolen met vreemden?) en missie (wat drijft mij in het leven?). Anderzijds zijn er ook de extrinsieke of omgevingsfactoren die ons gedrag kunnen beïnvloeden. Wat is normaal volgens mijn omgeving? Op welk gedrag stuurt mijn omgeving aan? Je hebt misschien wel met de fiets leren rijden toen je 6 jaar was en dus de vaardigheid aangeleerd. Maar als er op je werkplek niet eens een fietsenstalling voorzien is of je krijgt geen info over de fietsvergoeding, dan is de kans klein dat jouw automatische piloot de fiets als beste optie naar voor zal schuiven voor je woon-werkverkeer. Er moet dus ook een context zijn om een bepaald gedrag te kúnnen vertonen.

Er zijn dus heel wat elementen die een invloed hebben op gedrag. Om gedragsverandering te ondersteunen kunnen we terugvallen op een aantal strategieën.

5 strategieën om gedragsverandering in jouw organisatie te ondersteunen

Als eerste is er het wederkerigheidsprincipe. Wanneer jij een bepaald gedrag vertoont, dan krijg je iets in return. Het meest gekende voorbeeld is de snelheidsmeter met de boze of lachende smileys langs de kant van de weg. Niemand is fan van boze smileys, waardoor je graag je snelheid wat vermindert.

Belangrijk hierbij is dat wat gevraagd wordt en wat je terugkrijgt in proportie zijn. Als je als werkgever een elektrische fiets cadeau geeft aan een werknemer, en in ruil eist dat de ontvanger om de 6 maanden eens met de fiets naar het werk komt, dan heb je gewoon een cadeau gegeven. De werknemer heeft geen incentive om structureel aan zijn mobiliteitsgewoontes te sleutelen. In dit geval zou het beter werken om alle werknemers die 2 keer per week met de fiets naar het werk komen, deel te laten uitmaken van een loterij met de elektrische fiets als hoofdprijs.

Omgekeerd kan je niet van mensen verwachten dat ze van hun routine afstappen en Carpool uitproberen, zonder dat daar iets leuks tegenover staat, zoals een ontbijt voor alle carpoolers of een loterij met aantrekkelijke prijzen tussen de deelnemers van de MobiCalendar-Challenge.

Een tweede strategie kunnen we benoemen als ‘autoriteiten’. Een omschrijving die wat meer belletjes zal doen rinkelen is misschien ‘walk the talk’ of ‘practise what you preach’. Het heeft meestal een goed effect wanneer bepaalde autoriteiten (denk aan CEO’s, dagelijkse besturen of teamverantwoordelijken) aantonen dat een kwartiertje wachten op je carpoolpartner of fietsen in kostuum de normaalste zaken van de wereld zijn. Want iets wat veel mensen doen, dat wordt nu eenmaal als normaal beschouwd.

Van zodra er drie mensen hetzelfde gedrag vertonen, zal iemand zich eraan willen aanpassen, om zo deel uit te maken van de groep. Het inzetten van ambassadeurs die in gelijkaardige situaties zitten en waarmee mensen zich kunnen identificeren, ondersteunt dit effect. Aansluitend hierbij maak je ook gebruik van het principe van de spiegelneuronen. Mensen spiegelen snel het gedrag van elkaar. Je hersenen hebben geleerd om bij gesprekken dezelfde gebaren en dezelfde houding aan te nemen, zodat jij en je gesprekspartner meer empathie krijgen voor elkaar. Dat versterkt de onderlinge verstandhouding en zorgt ervoor dat de tegenpartij ontvankelijker is voor je boodschap.

Het volgende principe, en ook wel het krachtigste, is het schaarste-principe. Het voorbeeld der voorbeelden (helaas niet uit de mobiliteitswereld): booking.com waarschuwt dat er slechts 4 kamers meer beschikbaar zijn. Boek dus snel! Men wil niet het risico lopen om iets te missen en gaat daarom over tot actie. Een belangrijke kanttekening hierbij is dat dit principe enkel werkt om mensen in beweging te zetten, niet om hun mindset voor de lange termijn te veranderen. In de mobiliteitswereld zou je dit kunnen toepassen op het uittesten van nieuwe vervoersmodi zoals een elektrische fiets of een carpool-app gedurende bijvoorbeeld één maand.

Als laatste lichten we graag nog even gamification toe. Gamification kan je omschrijven als een spelelement toevoegen aan een niet-spelcontext. Dit spelelement helpt mensen om van hun routine af te stappen, eens iets nieuws te proberen, en dat ook voor langere tijd vol te houden. Stel dat een bedrijf een rode knop installeert waarop iedereen die gecarpoold heeft, mag duwen bij binnenkomst. Op het bijbehorende scherm verschijnt er een interessante statistiek, bv. de hoeveelste carpoolrit je net afgelegd hebt, of welk carpool-team er al de meeste ritten verzameld heeft. Dit leuke element kan ervoor zorgen dat mensen die niet op die rode knop mogen drukken, dat toch maar sneu vinden. Ook in MobiCalendar werd het gamification element uitgewerkt. Het Mobimonster begeleidt werknemers langs de verschillende modi en deelt badges uit voor hun prestaties. En wie wil er nu niet als eerste die gouden badge verdienen?

De juiste communicatie en begeleiding

Ondertussen mag het duidelijk zijn dat je meer zult moeten doen om werknemers te betrekken dan eenmalig te vermelden dat “er een carpool-app is”. Communicatie en gedragsverandering zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Daarom zetten we hier nog even de 10 tips voor een goede communicatie op een rijtje:

• Gebruik situaties en momenten
• waarbij mensen openstaan voor verandering (‘momentmarketing’).
• Wees geloofwaardig.
• Leg uit waarom iets (niet) ondernomen wordt en laat vooruitgang zien
• Gebruik verschillende mediakanalen en communiceer met beelden i.p.v. woorden.
• Breng een positief verhaal en gebruik humor.
• Communiceer via ‘betrokken anderen’.
• Herhaal – herhaal – herhaal – …
• Benadruk het persoonlijke voordeel en toon direct resultaat.
• Wederkerigheid en engagement: richt je op bepaalde groepen en speel in op het groepsgevoel (of op het competitie-element).
• Faciliteer. Zorg ervoor dat de context en omgeving goed zitten.

Via onze multimodale tool MobiCalendar zetten we volop in op gedragsverandering richting duurzame mobiliteit. Droogweg de tool aanbieden is niet voldoende, daarom zorgen wij ook voor de gepaste begeleiding om hierbij een strategie uit te werken. We hopen je te inspireren om de strategische momenten aan te grijpen om van start te gaan met change management binnen jouw bedrijf.

Heb je zelf zin gekregen om met duurzame mobiliteit en gedragsverandering aan de slag te gaan? Contacteer ons via mobicalendar@mpact.be.

Wens je dieper in te gaan op het thema gedragsverandering? Contacteer Traject via traject@traject.be.